Νέα – Ενημερώσεις
Η Ενσυνειδητότητα και το 3ο ρεύμα της Γνωσιακής Συμπεριφοριστικής Θεραπείας
- 12 Δεκεμβρίου, 2023
- Posted by: Γιάννης Βλαχάκης
- Category: Mindfulness Owl Trainer
Η εξέλιξη της Γνωσιακής Συμπεριφοριστικής Θεραπείας
Ο όρος Cognitive Behavioral Therapy (CBT), προσδιορίζει ένα σύνολο θεραπευτικών παρεμβάσεων οι οποίες είναι ευρέως γνωστές για την εκτεταμένη τους εμπειρική εφαρμογή. Μεγάλο ενδιαφέρον παρουσιάζει το γεγονός ότι έχει περάσει από αρκετές διαφορετικές γενιές ή κύματα.
Η πρώτη γενιά αφορά στον συμπεριφορισμό. Κύριοι εκπρόσωποι του συμπεριφορισμού ήταν ο Skinner, ο Pavlov και ο Watson οι οποίοι ανέπτυξαν τις θεωρίες τις αλλαγής της συμπεριφοράς μέσω πειραμάτων. Ο συμπεριφορισμός προσέφερε μια εναλλακτική στο κυρίαρχο μοντέλο έως τότε, την ψυχανάλυση.
Η δεύτερη γενιά αφορά στην κλασσική γνωστική συμπεριφοριστική θεραπεία (CBT), η οποία έχει ως στόχο την χρήση ποικίλων μεθόδων και τεχνικών για τον εντοπισμό και την αλλαγή των δυσπροσαρμοστικών προτύπων σκέψης, τα οποία επηρεάζουν το συναίσθημα, το σώμα και τη συμπεριφορά.
Το τρίτο ρεύμα της CBT (3d wave CBT) οριοθετείται χρονικά στα τέλη της δεκαετίας του 90. Εστιάζει στις μεταγνωστικές διαδικασίες και συγκριτικά με την κλασσική CBT επικεντρώνεται σε μεγαλύτερο βαθμό στη σχέση των ατόμων με τη σκέψη και το συναίσθημα, παρά με το περιεχόμενό τους.
Το τρίτο Ρεύμα της CBT
Οι μέθοδοι που χρησιμοποιούνται στο τρίτο ρεύμα της CBT δίνουν μεγάλη έμφαση στην αποδοχή, στην επαφή με το παρόν, στις σχέσεις, στις αξίες, στους προσωπικούς στόχους, στη σύγκλιση των αντιθέτων, στη συμπόνια και στη μεταγνώση. Επιπλέον μία από τις πιο σημαντικές αλλαγές αποτελεί η ενσωμάτωση της ενσυνειδητότητας (mindfulness) στην παραδοσιακή γνωσιακή συμπεριφοριστική θεραπεία.
Εμβαθύνοντας περισσότερο στο 3ο ρεύμα ΓΣΨ, παρατηρείται ότι δίνεται μεγαλύτερη έμφαση στα συμφραζόμενα και λιγότερη στις παθολογικές πτυχές. Οι θεραπευτές του 3ου ρεύματος, εστιάζουν περισσότερο στις έμμεσες και βιωματικές τεχνικές και στην καλλιέργεια νέων δεξιοτήτων, όπως η επίγνωση χωρίς προσπάθεια, η δεκτικότητα κ.α. (Apolinário-Hagen et al., 2020).
Θεραπευτικές προσεγγίσεις 3ου ρεύματος CBT.
Το 3ο ρεύμα της ΓΣΨ περιλαμβάνει μια ποικιλία διαφορετικών θεραπευτικών προσεγγίσεων ή/και πρωτοκόλλων. Οι κυριότερες θεραπείες νέας γενιάς CBT που αξιοποιούν και πρακτικές Mindfulness είναι:
Mindfulness Based Cognitive Therapy (MBCT) / Γνωσιακή Θεραπεία Βασισμένη στην Ενσυνειδητότητα: ενδείκνυται για άτομα με αγχώδεις διαταραχές και άτομα με κατάθλιψη που είναι ανθεκτικά στις παραδοσιακές θεραπευτικές μεθόδους ή/και υποτροπιάζουν. Το MBCT συνδυάζει στοιχεία του προγράμματος MBSR με τεχνικές γνωσιακής αναδόμησης της CBT. (Segal et al, 2002).
Acceptance and Commitment Therapy (ACT) / Θεραπεία Αποδοχής και Δέσμευσης: ενδείκνυται για χρήστες εξαρτησιογόνων ουσιών ή άλλες μορφές εθισμών, καθώς και άτομα με κατάθλιψη. Η θεραπεία αποδοχής και δέσμευσης εστιάζει στην αλλαγή της λειτουργίας που επιτελούν οι σκέψεις και τα συναισθήματα, καθώς και στη μεταξύ τους σχέση μέσω της αποδοχής και της αποστασιοποίησης (Hayes et al, 1999).
Dialectical Behavioral Therapy (DBT) / Διαλεκτική Συμπεριφορική Θεραπεία: ενδείκνυται για άτομα με μεθοριακή διαταραχή προσωπικότητας. Η διαλεκτική συμπεριφορική θεραπεία αναφέρεται στη σύνθεση των αντιθέτων. Το διαλεκτικό δίλημμα στη ΔΣΘ είναι η σύνθεση ανάμεσα στην αποδοχή και την αλλαγή (Linehan, 1993).
Compassion Focused Therapy (CFT) / Θεραπεία Εστιασμένη στη Συμπόνια: ενδείκνυται για άτομα με PTSD, άτομα σε πένθος και άτομα που βιώνουν απώλειες σχετιζόμενες με την υγεία τους (καρκινοπαθείς, άτομα που έχουν κινητικά προβλήματα κ.α.). Βασικός σκοπός της CFT είναι η εκπαίδευση του συμπονετικού νου για να αναπτύξουν τα άτομα εσωτερική ζεστασιά και ασφάλεια, μέσω της συμπόνιας και της αυτοσυμπόνιας (P. Gilbert, 2000).
Η εμπλοκή της ενσυνειδητότητας στο 3ο ρεύμα CBT
Η εμπλοκή της ενσυνειδητότητας στις παραπάνω θεραπείες, βασίζεται κυρίως στις δεξιότητες του ατόμου, στην ψυχοεκπαίδευση, στην εφαρμογή πρακτικών Mindfulness και στον αναστοχασμό των θεραπευόμενων μετά την εφαρμογή τους.
Οι θεραπευόμενοι εκπαιδεύονται σχετικά με την ψυχοφυσιολογία της διαταραχής τους και των συναισθημάτων που εγείρονται, ενώ παράλληλα μαθαίνουν να χρησιμοποιούν τις πρακτικές της ενσυνειδητότητας σε συγκεκριμένες καταστάσεις που τους προκαλούν δυσφορία. Επιπρόσθετα η εφαρμογή των τεχνικών στο σπίτι, είναι μείζονος σπουδαιότητας. Οι θεραπευόμενοι καλούνται να εξασκούνται σε διαλογισμούς Mindfulness καθημερινά στο δικό τους χώρο και χρόνο, εστιάζοντας την προσοχή τους στις σκέψεις, τα συναισθήματα και τις συμπεριφορές τους (Bishop, 2002).
Σχετικά με τα παραπάνω φαίνεται ότι η εμπλοκή της ενσυνειδητότητας είναι κομβική για την αποτελεσματικότητα των θεραπειών 3ου ρεύματος. Σε μια διερευνητική μελέτη, η οποία μελετούσε μεταξύ άλλων και την επίδραση της θεραπείας MBCT στην ψυχική υγεία των εργαζόμενων, αποδείχτηκε ότι περιορίστηκαν σημαντικά τα επίπεδα συναισθηματικής εξάντλησης, το στρες, η ψυχολογική δυσφορία, ενώ παρατηρήθηκε σημαντική μείωση στα συμπτώματα κατάθλιψης και άγχους. Τέλος, σημειώθηκαν βελτιώσεις σχετικά με την επίγνωση, την αποδοχή, την προσωπική επίτευξη, την επαγγελματική αυτοσυμπόνια, την ποιότητα του ύπνου και την χαλάρωση (Janssen et al., 2018).
Συμπεράσματα
Ολοκληρώνοντας, διαφαίνεται το συμπέρασμα ότι το 3ο κύμα της Γνωσιακής Συμπεριφοριστικής Θεραπείας, αποτελεί μια πολύ ενδιαφέρουσα και ιδιαίτερη πτυχή στη σύγχρονη Ψυχοθεραπεία και τη Συμβουλευτική. Η προσάρτηση της ενσυνειδητότητας στο θεραπευτικό πλαίσιο έχει ως αποτέλεσμα ποικίλα πλεονεκτήματα σε άτομα με αγχώδεις διαταραχές, κατάθλιψη κ.α. Ωστόσο, οφείλουμε να αναφέρουμε ότι οι θεραπείες του τρίτου ρεύματος CBT, βρίσκονται ακόμα στην ανάπτυξή τους, και γι αυτό τον λόγο χρειάζεται να πραγματοποιηθούν και άλλες μελέτες οι οποίες θα έχουν ως σκοπό την εφαρμογή τους και σε άλλους τομείς της ψυχολογίας.
Εάν επιθυμείτε να εκπαιδευτείτε στις θεραπευτικές παρεμβάσεις του 3ου ρεύματος ΓΣΨ (3d wave CBT), μπορείτε να επισκεφτείτε τον παρακάτω σύνδεσμο για περαιτέρω πληροφορίες: Επιμόρφωση στις Δεξιότητες και Τεχνικές του Tρίτου Ρεύματος της ΓΣΨ
Βιβλιογραφική Έρευνα – Συγγραφή: Αθηνά Τόκα, τελειόφοιτη φοιτήτρια, Τμήματος Ψυχολογίας ΕΚΠΑ.
Επιμέλεια κειμένου και έλεγχος εγκυρότητας βιβλιογραφικών πηγών: Επιστημονική Ομάδα ΕΚ.Ι.ΣΥ.Π.
Βιβλιογραφικές Πηγές:
- Hayes, Steven, C., & Hofmann, Stefan, G. (2017). The third wave of cognitive behavioral therapy and the rise of process‐based care. World Psychiatry, 16(3), 245-146. doi: 1002/wps.20442
- Jennings, J. L., & Apsche, J. A. (2014). The evolution of a fundamentally mindfulness-based treatment methodology: From DBT and ACT to MDT and beyond.International Journal of Behavioral Consultation and Therapy, 9(2), 1–3. https://doi.org/10.1037/h0100990
- Apolinário-Hagen, J., Drüge, M., Fritsche, L. (2020). Cognitive Behavioral Therapy, Mindfulness-Based Cognitive Therapy and Acceptance Commitment Therapy for Anxiety Disorders: Integrating Traditional with Digital Treatment Approaches. In: Kim, YK. (eds) Anxiety Disorders. Advances in Experimental Medicine and Biology, vol 1191. Springer, Singapore. https://doi.org/10.1007/978-981-32-9705-0_17
- Hofmann, Stefan, G., & Gordon, J., G., Asmundson. (2008). Acceptance and mindfulness-based therapy: New wave or old hat? Clinical Psychology Review, 28(1), 1-16. https://doi.org/10.1016/j.cpr.2007.09.003
- Twohig, Michael, P. (2012). Acceptance and Commitment Therapy: Introduction. Cognitive and Behavioral Practice, 19(4), 499-507. https://doi.org/10.1016/j.cbpra.2012.04.003
- Janssen, M., Heerkens, Y., Kuijer, W., van der Heijden B., Engels, J. (2018). Effects of Mindfulness-Based Stress Reduction on employees’ mental health: A systematic review. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0191332