Νέα – Ενημερώσεις
Συμπόνια και Ενσυνειδητότητα: Η Συναρπαστική Συμμαχία στη Θεραπεία Εστιασμένη στην Συμπόνια (CFT)
- 1 Νοεμβρίου, 2023
- Posted by: Γιάννης Βλαχάκης
- Category: Mindfulness Owl Trainer
Η Θεραπεία Εστιασμένη στη Συμπόνια (ΘΕΣ) ή αλλιώς Compassion-Focused Therapy (CFT) είναι μια ψυχοθεραπευτική προσέγγιση που συνδυάζει στοιχεία της γνωστικό-συμπεριφορικής θεραπείας (CBT), της εξελικτικής ψυχολογίας και της Βουδιστικής ψυχολογίας. Σε αυτό το άρθρο θα αναπτυχθεί το τι είναι η συμπόνια, ποια είναι τα κύρια χαρακτηριστικά της θεραπείας εστιασμένης στην συμπόνια, πως συνδέεται με την ενσυνειδητότητα, και σε ποιους πληθυσμούς θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί.
Η Αξία της Συμπόνιας
Η συμπόνια αναφέρεται στην ικανότητα του ανθρώπου να αντιλαμβάνεται, να συμπονάει και αυτοσυμπονεί, να ανταποκρίνεται στις ανάγκες, στον πόνο, και στις δυσκολίες των άλλων. Μια ικανότητα που συχνά περιβάλλεται από προκαταλήψεις (Lee & James, 2012). Στην σύγχρονη κοινωνία, η συμπόνια συχνά θεωρείται μια ένδειξη αδυναμίας ή υποβάθμισης. Κάποιοι μπορεί να την συνδυάσουν με την περιφρόνηση, το συναίσθημα της λύπης για κάποιον που βρίσκεται σε μια δυσάρεστη κατάσταση ενώ νιώθουμε οι ίδιοι ανώτεροι, ενώ κάποιοι άλλοι πιστεύουν ότι δεν αξίζουν να είναι συμπονετικοί προς τον εαυτό τους (Lee & James, 2012). Στην πραγματικότητα, η συμπόνια συνδέεται με την εξέλιξη του ανθρώπου, με τον αλτρουισμό, με τις ανθρώπινες σχέσεις και με την ευημερία, τόσο την δική μας όσο και των άλλων (Gilbert, 2017). Η ικανότητα της συμπόνιας αναφέρεται και στην αρχαιά Ελλάδα, οπού ο Αριστοτέλης θεωρούσε πως κάποιος μπορεί να νιώσει συμπόνια προς τον συνάνθρωπο του μόνο αν έχει την ικανότητα να νιώσει την σημαντικότητα του πόνου αυτού και τον προσεγγίσει με ενσυναίσθηση (Gilbert, 2017).
Τι είναι η Θεραπεία Εστιασμένη στην Συμπόνια (ΘΕΣ ή CFT) και ποια τα κύρια χαρακτηριστικά της
Η Θεραπεία Εστιασμένη στη Συμπόνια είναι μια σύγχρονη ψυχοθεραπευτική προσέγγιση και από πολλούς θεωρείται μια από τις θεραπείες που συμπεριλαμβάνονται στο τρίτο ρεύμα των γνωστικό-συμπεριφορικών θεραπειών (3rd-Wave CBT; Hayes & Hofmann, 2017). Ο Paul Gilbert είναι ο καθηγητής που ανέπτυξε την ΘΕΣ για να βοηθήσει στην θεραπεία των ατόμων που αντιμετωπίζουν δυσκολίες με την αυτοκριτική, την αυτοεπίκριση, την ντροπή, τη χαμηλή αυτοεκτίμηση και άλλες μορφές ψυχοπαθολογίας (Gilbert, 2017). Λειτουργεί με την υπόθεση ότι η καλλιέργεια της αυτό-συμπόνιας και της συμπόνιας προς τους άλλους μπορεί να έχει βαθύ αντίκτυπο στην ψυχική και συναισθηματική ευημερία. Αναγνωρίζει ότι οι ανθρώπινοι ψυχισμοί έχουν τη δυνατότητα τόσο της αυτό-προστασίας όσο και της καλλιέργειας της καλοσύνης, η οποία μπορεί να αναπτυχθεί μέσω συγκεκριμένων τεχνικών και πρακτικών (Gilbert, 2017).
Η ΘΕΣ στηρίζεται στα τρία συστήματα ρύθμισης των συναισθημάτων τα οποία αποτελούνται από την απειλή και το άγχος, την ζωτικότητα και την διέγερση, την πληρότητα και την ασφάλεια (Gilbert, 2009). Τα τρία συστήματα αλληλοεπιδρούν και επηρεάζονται μεταξύ τους και κάποιες φορές συγκεκριμένα τμήματα υπολειτουργούν ή υπερλειτουργούν, με αποτέλεσμα να υπάρχει μια ανισορροπία μεταξύ τους. Η ΘΕΣ συμβάλει στην ανοικοδόμηση αυτής της ισορροπίας μέσω της συμπόνιας τονίζοντας τα συναισθήματα της ασφάλειας, της αποδοχής και της φροντίδας (Gilbert, 2009).
Παρότι οι ιδιότητες της ΘΕΣ είναι αρκετές, έχει τρία κύρια χαρακτηριστικά που είναι αναπόσπαστα κομμάτια της θεραπείας. Αυτά είναι, η ενσυνειδητότητα (mindfulness), δηλαδή η παρατήρηση του πόνου που νιώθουμε χωρίς να ασκούμε κριτική, η καλοσύνη (kindness), δηλαδή η αντιμετώπιση του εαυτού ή των άλλων με αγάπη και φροντίδα, και η αίσθηση κοινής ανθρωπιάς (common humanity), δηλαδή η αναγνώριση ότι η εμπειρία μας δεν είναι μοναδική και ότι δεν είμαστε μόνοι (Neff, 2003).
Πως συνδέεται η ενσυνειδητότητα (Mindfulness) με την συμπόνια;
Όπως αναφέρθηκε και πριν, η ενσυνειδητοτητα, το να είμαστε παρατηρητές των εμπειριών μας στο παρόν, χωρίς να ασκούμε κριτική, παίζει ένα κρίσιμο ρολό στην ΘΕΣ. Η ενσυνειδητότητα λειτουργεί ως μια πρακτική για την ενίσχυση της ψυχό-συναισθηματικής ρύθμισης και της αυτογνωσίας (Gilbert, 2017). Με το να είμαστε συνδεδεμένοι με την εμπειρία μας στο παρόν, είμαστε σε θέση να αντιληφθούμε ότι υποφέρουμε ή ότι περνάμε μια δύσκολη στιγμή και έκτοτε, μπορούμε να φερθούμε με καλοσύνη στον εαυτό μας. Παράλληλα, μέσω της ενσυνειδητότητας, υπάρχουν τεχνικές διαλογισμού που προτείνονται στην ΘΕΣ για να έρθουμε σε επαφή με τον εαυτό μας, αναγνωρίζοντας δυσκολίες στις σκέψεις και τα συναισθήματα μας. Ενδεικτικά παραδείγματα τέτοιων πρακτικών είναι ο διαλογισμός συμπόνιας και καλοσύνης, εσωτερικής αγάπης, αποδοχής δυσφορικών συναισθημάτων και άλλοι.
Αποτελεσματικότητα CFT
Εμπειρικά άρθρα που έχουν ερευνήσει την αποτελεσματικότητα της ΘΕΣ, δείχνουν οφέλη στην αντιμετώπιση της κατάθλιψης (Gilbert & Procter 2006), του κοινωνικού άγχους, του τραύματος (PTSD), και των διαταραχών πρόσληψης τροφής (Kelly & Carter, 2014) στους ενήλικες. Υπάρχουν αυξανόμενα στοιχεία που υποδεικνύουν ότι η ΘΕΣ μπορεί να είναι αποτελεσματική για παιδιά και εφήβους (Carona et al., 2018). Πιο συγκεκριμένα, μπορεί να βοηθήσει στην ανάπτυξη συναισθηματικής ανθεκτικότητας, στην βελτίωση την αυτοεκτίμησης και στην αντιμετώπιση προκλήσεων με περισσότερη αποτελεσματικότητα.
Είναι καθαρό λοιπόν ότι καθώς περνάνε τα χρόνια γίνονται όλο και περισσότερες αναφορές στην παγκόσμια βιβλιογραφία για την αποτελεσματικότητα της Θεραπείας Εστιασμένη στην Συμπόνια, που μας δίνει ελπίδα για την αξιοποίηση της στις θεραπευτικές προσεγγίσεις. Εάν επιθυμείτε να εκπαιδευτείτε στην ΘΕΣ (CFT) και στις θεραπευτικές παρεμβάσεις του 3ου ρεύματος ΓΣΨ (3d wave CBT), μπορείτε να επισκεφτείτε τον παρακάτω σύνδεσμο για περαιτέρω πληροφορίες: Επιμόρφωση στις Δεξιότητες και Τεχνικές του Tρίτου Ρεύματος της ΓΣΨ
Βιβλιογραφική ερευνά – συγγραφή: Ιωάννα Σαχά, απόφοιτη μεταπτυχιακού προγράμματος στις Ψυχοθεραπευτικές Προσέγγισες από το Πανεπιστήμιο του Εδιμβούργου. Ειδικευόμενη στην προσέγγιση CBT και στις παρεμβάσεις CFT.
Επιμέλεια κειμένου και έλεγχος εγκυρότητας βιβλιογραφικών πηγών: Επιστημονική Ομάδα ΕΚ.Ι.ΣΥ.Π.
Βιβλιογραφικές Πηγές:
- Gilbert, P. (2009). Introducing compassion-focused therapy. Advances in Psychiatric Treatment. https://doi.org/10.1192/apt.bp.107.005264
- Gilbert, P. (2017). Compassion: Concepts, research and applications. Routledge.
- Gilbert, P., & Procter, S. (2006). Compassionate mind training for people with high shame and self-criticism: Overview and pilot study of a group therapy approach. Clinical Psychology & Psychotherapy. https://doi.org/10.1002/cpp.507
- Hayes, S. C., & Hofmann, S. G. (2017). The third wave of cognitive behavioral therapy and the rise of process‐based care. World Psychiatry. https://doi.org/10.1002/wps.20442
- Kelly, A. C., & Carter, J. C. (2014). Self‐compassion training for binge eating disorder: A pilot randomized controlled trial. Psychology and Psychotherapy: Theory, Research and Practice. https://doi.org/10.1111/papt.12044
- Lee, D., & James, S. (2012). The compassionate mind approach to recovering from trauma: Using compassion focused therapy. Robinson.
- Neff, K. (2003). Self-compassion: An alternative conceptualization of a healthy attitude toward oneself. Self and Identity. https://doi.org/10.1080/15298860309032