Νέα – Ενημερώσεις
Η εφαρμογή της Ενσυνειδητότητας (Mindfulness) σε συνδυασμό με τη Μουσική
- 7 Νοεμβρίου, 2023
- Posted by: Γιάννης Βλαχάκης
- Category: Mindfulness Owl Trainer
Τα τελευταία χρόνια, λόγω της αναγνώρισης των πλεονεκτημάτων της διεπιστημονικότητας, οι ειδικοί ψυχικής υγείας έχουν αρχίσει να συνδυάζουν σύγχρονες θεραπευτικές μεθόδους, με στόχο τη συνεργασία διαφορετικών κλάδων της επιστήμης της ψυχολογίας και τη διεύρυνση των γνωστικών αντικειμένων των ειδικών ψυχικής υγείας. Δύο από τις μεθόδους αυτές είναι η ενσυνειδητότητα και η μουσικοθεραπεία (Hwang, 2021).
Μια «μελωδική» συνύπαρξη
Η ενσυνειδητότητα έχει οριστεί ως η παρατήρηση των συναισθημάτων και των σκέψεών μας στο παρόν, χωρίς κριτική και η αποτελεσματικότητά της υποστηρίζεται από πολύ μεγάλο όγκο ερευνών (Kabat-Zinn, 2012). Η μουσική έχει χρησιμοποιηθεί ανά τους αιώνες για θεραπευτικούς σκοπούς και πλέον οι θεραπευτικές της ιδιότητες έχουν αποδειχθεί και από μελέτες, με αποτέλεσμα να γίνεται συνεχώς όλο και πιο αποδεκτή στον τομέα της ψυχικής υγείας. Μεταξύ τους, η ενσυνειδητότητα και η μουσικοθεραπεία, έχουν αρκετούς κοινούς στόχους, όπως η εσωτερική αναζήτηση και η επαφή με τον αυθεντικό μας εαυτό, τα οποία οδηγούν στην αυτογνωσία και στην ευημερία μας. Επομένως, ο συνδυασμός τους φαίνεται να είναι πολλά υποσχόμενος (Hwang, 2021). Παρακάτω παρουσιάζονται 3 παρεμβάσεις (MBIs) που βασίζονται στην συνύπαρξη της μουσικής και της ενσυνειδητότητας.
Mindfulness Based Music Therapy (MBMT)
Η ΜΒΜΤ (Mindfulness Based Music Therapy), δηλαδή η μουσικοθεραπεία βασισμένη στην ενσυνειδητότητα, αποδείχθηκε αρκετά αποτελεσματική μέσω της έρευνας της Teresa Lesiuk (2016). H MBMT εφαρμόστηκε σε γυναίκες με καρκίνο του μαστού για 8 εβδομάδες και περιείχε τέσσερις πρακτικές ενσυνειδητότητας σε συνδυασμό με τέσσερις εβδομαδιαίες μουσικές ασκήσεις. Αυτές οι πρακτικές ενσυνειδητότητας εφαρμόζονταν από τις γυναίκες και στην καθημερινότητά τους κατά τη χρονική διάρκεια του προγράμματος. Οι πρακτικές ενσυνειδητότητας που χρησιμοποιήθηκαν ήταν:
1) Η πρακτική “Non-judging”, δηλαδή η απουσία κριτικής και αντίδρασης σε διάφορα ερεθίσματα.
2) Η πρακτική “Beginner’s mind” (βασισμένο στην αρχή της ενσυνειδητότητας για τον “νου του αρχαρίου”), δηλαδή η αντίληψη του περιβάλλοντος με έναν καινούριο – πρωτόγνωρο τρόπο και η σταδιακή εγκατάλειψη παλιών και αρνητικών τρόπων αντίληψης.
3) Η πρακτική “Suspending judgement”, δηλαδή η προθυμία για βίωση νέων εμπειριών χωρίς κριτική.
4) Η πρακτική “Acceptance and letting go”, δηλαδή η αποδοχή της κατάστασης χωρίς να προσπαθούμε να την αλλάξουμε και η αποδέσμευσή μας από αυτήν.
Βάσει της υποκειμενικής εμπειρίας των συμμετεχουσών στο πρόγραμμα MBMT, καταγράφηκε σημαντική βελτίωση στην εστίαση της προσοχής τους και στην διάθεσής τους. Επίσης παρατηρήθηκε βελτίωση στα επίπεδα ηρεμίας και στα επίπεδα της ενέργειάς τους (Lesiuk, 2016).
Mindfulness Based Stress Reduction (MBSR) σε συνδυασμό με Μουσικοθεραπεία
Το MBSR δημιουργήθηκε από τον Kabat-Zinn τη δεκαετία του ‘70. Έρευνες έχουν δείξει ότι μπορεί να βοηθήσει σημαντικά και σε ομάδες ασθενών με καρκίνο, καθώς είναι πολύ αποτελεσματικό στη μείωση του στρες, του πόνου και των ψυχολογικών συμπτωμάτων των ασθενών. Η μουσική πάντα έπαιζε μεγάλο ρόλο στην ευημερία των ανθρώπων, με αποτέλεσμα να αξιοποιείται ως παράγοντας βελτίωσης της ζωής των ασθενών και συνάμα ως παράγοντας μείωσης του στρες και του πόνου τους. Το 2019 διεξάχθηκε από τους Haizhi Liu, Xiurong Gao και Yuxin Hou μία πειραματική έρευνα που μελετούσε την αποτελεσματικότητα του MBSR σε συνδυασμό με μουσικοθεραπεία σε ασθενείς με οστεοσάρκωμα (είδος καρκίνου των οστών). Μετά από οχτώ εβδομάδες, που ήταν η διάρκεια του προγράμματος, καταγράφηκε σημαντική μείωση στο άγχος και στον πόνο των ασθενών, ενώ παρατηρήθηκε βελτίωση στην ποιότητα του ύπνου τους.
Mindful Music Listening για τη θεραπεία της Κατάθλιψης
Πληθώρα ερευνών έχει αποδείξει ότι η μουσική, έχοντας την ικανότητα να προκαλεί έντονα συναισθήματα, μπορεί να βοηθήσει ασθενείς με κατάθλιψη, που δυσκολεύονται να εξωτερικεύσουν και να εκφράσουν τα συναισθήματά τους, να περιγράψουν δηλαδή στον θεραπευτή τους τι νιώθουν. Άλλες έρευνες έχουν δείξει ότι η μουσική μπορεί να επιφέρει θετικές αλλαγές στον καρδιακό ρυθμό και στην πίεση του αίματος, αλλά και να μειώσει τα συμπτώματα της κατάθλιψης όπως η κόπωση, η χαμηλή αυτοεκτίμηση και ο ψυχικός πόνος (Eckhardt, 2012).
Η ενσυνειδητότητα, από την άλλη, έχει αποδειχθεί αρκετά αποτελεσματική για τους ασθενείς με κατάθλιψη (Bhattacharya, 2023), ιδιαίτερα δε στους ασθενείς που υποτροπιάζουν (Παπακώστας, 2022). Αρχικά, τους βοηθάει στο να επικεντρώνονται στο παρόν και να παρατηρούν και να αποδέχονται τις σκέψεις και τα συναισθήματά τους χωρίς επίκριση. Με αυτόν τον τρόπο, σταματούν να υπεραναλύουν το παρελθόν και το μέλλον και αποκτούν αυτοέλεγχο απέναντι στις σκέψεις και στα συναισθήματά τους. Επιπλέον, μια μετα-ανάλυση πολλαπλών θεραπειών βασισμένων στην ενσυνειδητότητα έδειξε ότι οι θεραπείες αυτές έχουν επιτυχία στη μείωση των συμπτωμάτων της κατάθλιψης (Eckhardt, 2012).
Επομένως, ο συνδυασμός της μουσικής και της ενσυνειδητότητας μπορεί να έχει πολύ θετικά αποτελέσματα. Η παρέμβαση “Mindful Music Listening” αποτελείται αρχικά από την επιλογή μιας πρακτικής ενσυνειδητότητας, για παράδειγμα συγκέντρωση στην αναπνοή (Mindful Breathing). Έπειτα, ακολουθεί η επιλογή της μουσικής. Στη συνέχεια ο θεραπευόμενος επαναλαμβάνει την πρακτική ενσυνειδητότητας, ακούγοντας τη μουσική που επιλέχθηκε, παρατηρώντας ταυτόχρονα με ευγενική περιέργεια τα συναισθήματά του. Τέλος, ο θεραπευτής και ο θεραπευόμενος συζητούν τις παρατηρήσεις του δεύτερου. Το επιθυμητό αποτέλεσμα του “Mindful Music Listening” είναι ο θεραπευόμενος να εκπαιδευτεί στην κατανόηση, την αποδοχή και την διαχείριση των συναισθημάτων του (Eckhardt, 2012).
Ατενίζοντας το μέλλον με αισιοδοξία
Συνοψίζοντας, ο συνδυασμός της ενσυνειδητότητας και της μουσικής, ως κάτι πολύ σύγχρονο, χρειάζεται ακόμα αρκετή έρευνα, ώστε να υπάρξει μεγαλύτερη σιγουριά για τα οφέλη του, την αποτελεσματικότητά του και για τον εντοπισμό πιθανών ελαττωμάτων του. Όμως, το πλήθος των ερευνών που έχει διεξαχθεί έως τώρα δείχνει ότι ο συνδυασμός αυτός φαίνεται αρκετά αποτελεσματικός και ενδέχεται να χρησιμοποιηθεί ακόμα περισσότερο μέσα στα επόμενα χρόνια.
Βιβλιογραφική Έρευνα – Συγγραφή: Γεώργιος Κούκιος, ασκούμενος φοιτητής στο τμήμα Ψυχολογίας, Ψυχοθεραπείας και Συμβουλευτικής του New York College σε συνεργασία με το University of Bolton
Επιμέλεια κειμένου και έλεγχος εγκυρότητας βιβλιογραφικών πηγών: Επιστημονική Ομάδα ΕΚ.Ι.ΣΥ.Π.
Βιβλιογραφικές Πηγές:
– Bhattacharya, S. & Hofmann, S. G. (2023). Mindfulness-based interventions for anxiety and depression. Clinics in Integrated Care: https://doi.org/10.1016/j.intcar.2023.100138
– Eckhardt, K. J. & Dinsmore J. A. (2012). Mindful Music Listening as a Potential Treatment for Depression. Journal of Creativity in Mental Health: https://doi.org/10.1080/15401383.2012.685020
– Hwang, M. H. (2021). Integrative perspectives on mindfulness, music and music therapy: A literature review. An Interdisciplinary Journal of Music Therapy.
– Kabat-Zinn, J. (2016). Mindfulness for Beginners: Reclaiming the Present Moment and Your Life. Sounds True.
– Lesiuk, T. (2016). The Development of a Mindfulness-Based Music Therapy (MBMT) Program for Women Receiving Adjuvant Chemotherapy for Breast Cancer.
– Liu, H. (2019). Effects of mindfulness-based stress reduction combined with music therapy on pain, anxiety, and sleep quality in patients with osteosarcoma. Brazilian Journal of Psychiatry.
– Παπακώστας Γ. Ιωάννης (2022). Οι γνωσιακές ψυχοθεραπείες και το τρίτο κύμα ψυχοθεραπειών στις αγχώδεις διαταραχές. Εκδόσεις ΒΗΤΑ.