Νέα – Ενημερώσεις
Η Επίγνωση και η Ενσυνειδητότητα ως παράγοντες αυτoφροντίδας, για τους Ειδικούς Ψυχικής Υγείας.
- 6 Μαρτίου, 2024
- Posted by: Γιάννης Βλαχάκης
- Category: Mindfulness Owl Trainer
Οι επαγγελματικές δυσκολίες των Ειδικών Ψυχικής Υγείας
Η επιλογή του επαγγέλματος του ειδικού ψυχικής υγείας, προϋποθέτει τη διαρκή δέσμευση απέναντι στους ανθρώπους που ζητούν τη βοήθειά μας για την φροντίδα και την ανακούφισή τους. Πρόκειται λοιπόν για μία ιδιαίτερα απαιτητική εργασία, που παρά τη μεγάλη ικανοποίηση που μας προσφέρει, διακρίνεται για το μεγάλο φόρτο και τη συνεχή μας «έκθεση» σε τραυματικές πληροφορίες. Ο κίνδυνος της διατάραξης της ισορροπίας μεταξύ της επαγγελματικής και προσωπικής μας ζωής, της μείωσης της ευεξίας μας, ακόμα και της ψυχοσωματικής μας εξουθένωσης, είναι πάντα υπαρκτός. Δυστυχώς υποτιμούμε έως και αδιαφορούμε για την σημασία της δικής μας λειτουργικότητας, γεγονός που έχει τεκμηριωθεί επανειλημμένα στην βιβλιογραφία.
Ένας αυξανόμενος όγκος ερευνών, δείχνει ότι ημερήσιες πρακτικές αυτό-φροντίδας όχι μόνο ενισχύουν την ψυχική μας ανθεκτικότητα, αλλά διασφαλίζουν αποτελεσματικότερη φροντίδα προς τους πελάτες μας. Μας βοηθούν στην εμπερίεξη της δυσκολίας, στην αποστασιοποίηση από τις προβολικές ερμηνείες και τα αντιμεταβιβαστικά συναισθήματα, δημιουργώντας χώρο για μεγαλύτερη ανθρωπιά και γνήσια ενσυναίσθηση στο «εδώ και τώρα», (Kabat Zinn 2005, Rybak 2013).
To σημερινό άρθρο αφορά μια προσπάθεια να «φωτίσουμε» το πως η επίγνωση που επιτυγχάνεται μέσω της εκπαίδευσης στις πρακτικές του Mindfulness – Ενσυνειδητότητας καθώς και οι ίδιες οι πρακτικές, μπορούν να λειτουργήσουν ως αντίδοτα αυτό-φροντίδας και πρόβλεψης της επαγγελματικής εξουθένωσης, στην έκθεση μας στον πόνο των συνανθρώπων μας, που στρέφονται προς εμάς για βοήθεια.
Η Επίγνωση ως αντίδοτο Αυτοφροντίδας
Στους Ειδικούς Ψυχικής Υγείας, η επίγνωση προϋποθέτει την ύπαρξη ρεαλιστικών προσδοκιών σχετικά με την φύση της εργασίας μας (Skovholt et al.2001- Theriault et al. 2015). Οδηγεί στην αναγνώριση ότι είμαστε ευάλωτοι και εκτεθειμένοι στον πόνο των πελατών μας, καθώς και ότι αντιλαμβανόμαστε τους κινδύνους και τα συμπτώματα της επαγγελματικής εξουθένωσης (Smith and Moss 2009, Wityk 2003).
Επίγνωση σημαίνει επίσης, ότι γινόμαστε παρατηρητές του εαυτού μας. Σύμφωνα με τον Silverman, όσο καλύτερα γνωρίζουμε τον εαυτό μας, τόσο καλύτερα μπορούμε να είμαστε χρήσιμοι στους άλλους. Ακόμα, σημαίνει ότι αντιλαμβανόμαστε τις εσωτερικές και εξωτερικές εμπειρίες μας, παρακολουθώντας ταυτοχρόνως τις ανάγκες μας στο «εδώ και τώρα». Αυξάνοντας την επίγνωσή μας μέσω των πρακτικών της ενσυνειδητότητας, ενεργοποιούμε τον εσωτερικό μας επόπτη, παρακολουθώντας την εσωτερική μας διαδικασία, την διαδικασία του πελάτη μας, καθώς και το πώς διαμορφώνονται οι δυναμικές αλληλεπίδρασής μας (Sanso et al. 2015, Williams et al.2003).
Ενσυνειδητότητα και Αυτοφροντίδα των Ειδικών Ψυχικής Υγείας
Η ενσυνειδητότητα περιλαμβάνει την πρόθεση να εμπλακεί κανείς πλήρως στην παρούσα εμπειρία του χωρίς κριτική (Kabat-Zinn, 1990) και περιλαμβάνει όχι μόνο την επίγνωση της εσωτερικής του εμπειρίας αλλά και την ικανότητα να παρατηρεί και να περιγράφει αυτήν την εμπειρία, να ενεργεί με επίγνωση και ανοιχτότητα στην συγκεκριμένη εμπειρία, προσεγγίζοντας την χωρίς κρίση, παραμένοντας μη αντιδραστικά σε αυτήν (Baer, 2010; Baer, Smith, Hopkins, Krietemeyer, & Toney, 2006). Έρευνες έχουν δείξει ότι οι πρακτικές που βασίζονται στην ενσυνειδητότητα είναι αποτελεσματικές στη μείωση του άγχους (Lau & Yu, 2009), στην κατάθλιψη και στην καταθλιπτική υποτροπή (Barnhofer et al., 2009, Segal, Williams, & Teasdale, 2002). Η επίγνωση του σώματος, η αυξημένη υπομονή, η εστίαση με πρόθεση, και η ευγνωμοσύνη, αποτελούν αξιοσημείωτα αποτελέσματα της ενίσχυσης της επίγνωσης, μέσω πρακτικών της ενσυνειδητότητας (Rothaupt & Morgan, 2007).
Ειδικότερα, έχει αποδειχθεί ότι η οικοδόμηση της ενσυνειδητότητας μπορεί να είναι βοηθητική όχι μόνο τους πελάτες μας, αλλά και σε εμάς, ως ένα εξαιρετικά ισχυρό εργαλείο αυτό-φροντίδας (Christopher et al. 2006). Αυξάνοντας τη γνωστική ενσυναίσθηση, ως έναν προστατευτικό παράγοντα για τους ειδικούς Ψ.Υ. (Fulton and Cashwell 2015). Αυξάνοντας τη γνωστική ευελιξία και ανθεκτικότητα (Leppma and Young 2016), ενισχύοντας την αυτο-αποτελεσματικότητα, (Greason and Cashwell 2009), παρέχοντας ανθεκτικότητα στα δύσκολα συναισθήματα (Christopher και Maris 2010) και βοηθώντας τον ειδικό Ψ.Υ. να αφήσει την ευθύνη του να είναι ο ειδήμων και επιτρέποντας ως εκ τούτου να επικεντρωθεί στη συμβουλευτική / θεραπευτική σχέση (Shin 2010).
Επιπλέον, η ενσυνειδητότητα και οι πρακτικές που βασίζονται στην ενσυνειδητότητα, έχουν μελετηθεί στην εκπαίδευση και στην κλινική πρακτική των ειδικών Ψ.Υ. Η εισαγωγή της ενσυνειδητότητας στην καθημερινή πρακτική έχει αποδειχθεί ότι βοηθά τους εκπαιδευόμενους ειδικούς να αυξήσουν την ευημερία και την ικανότητα αντιμετώπισης δύσκολων καταστάσεων, να αλλάξουν τις αντιλήψεις τους για αρνητικά γεγονότα και να μπορούν να χαλαρώνουν κατά τη διάρκεια αγχωτικών και στρεσογόνων καταστάσεων (Evers Killebrew, 2012). Επιπλέον, αποτελέσματα της συμμετοχής των ειδικών σε πρακτικές ενσυνειδητότητας, περιλαμβάνουν υψηλότερα επίπεδα ενέργειας και διανοητικής διαύγειας (Schure, Christopher, & Christopher, 2008), αποδοχής αρνητικών αντιλήψεων για τον εαυτό και αξιολόγηση των εμπειριών της ζωής (Shin & Jin, 2010).
Ενσυνειδητότητα και Πρόληψη της Επαγγελματικής Εξουθένωσης των Ειδικών Ψυχικής Υγείας
Η ενσυνειδητότητα συνεισφέρει άμεσα στην πρόληψη του συνδρόμου της επαγγελματικής εξουθένωσης (Dorian & Killebrew 2014). Παρεμβάσεις ενσυνειδητότητας μπορεί να περιλαμβάνουν καθοδηγούμενη χαλάρωση σώματος και νου, βαθιά αναπνοή, διαλογισμούς αγάπης & καλοσύνης (LKM), διαλογισμούς συμπόνιας (CL) ασκήσεις γιόγκα και άλλες άτυπες πρακτικές. Σύμφωνα με τους Grossman, Hinton και Hofmann (2011), οι πρακτικές LKM και CL, μπορούν να είναι ωφέλιμες για επαγγελματίες φροντίδας.
Ενδεικτικά, θα αναφέρουμε τους, Shapiro, Brown και Biegel (2007), που πραγματοποιήσαν μια ερευνητική παρέμβαση βασισμένη στις αρχές της ενσυνειδητότητας σε 83 μεταπτυχιακούς φοιτητές συμβουλευτικής ψυχολογίας. Σκοπός της έρευνας ήταν, να αναδείξουν την συμβολή της ενσυνειδητότητας και πως αυτή μπορεί να λειτουργήσει ευεργετικά στην ψυχική υγεία των εκπαιδευόμενων ειδικών Ψ.Υ. Κατά τη διάρκεια της παρέμβασης εφαρμόστηκε το πρόγραμμα MBSR του οποίου η διάρκεια ήταν 10 εβδομάδες. Στο πλαίσιο του εφαρμόστηκαν οι προβλεπόμενες ασκήσεις επίγνωσης στο εδώ και το τώρα, διαλογισμοί, γιόγκα, τεχνικές διαχείρισης στρες και αυτορρύθμισης σκέψεων και συναισθημάτων. Όσον αφορά την αποτελεσματικότητα της παρέμβασης φάνηκε πως οι συμμετέχοντες παρουσίασαν μείωση του στρες, των αρνητικών σκέψεων και του άγχους. Επιπλέον, καταμετρήθηκε αύξηση στα επίπεδα αυτό-συμπόνοιας.
Συμπεράσματα
Μελετώντας την ξενόγλωσση βιβλιογραφία μπορούμε να συμπεράνουμε από ένα πλήθος ερευνών, ότι η επίγνωση που επιτυγχάνεται μέσω της εκπαίδευσης στην ενσυνειδητότητα και των πρακτικών της, συμβάλει τόσο στην μείωση των συμπτωμάτων άγχους και κατάθλιψης, όσο και στην πρόληψη και προαγωγή της ψυχικής και σωματικής υγείας των ειδικών. Επίσης συμβάλει στην αποτελεσματικότητα των παρεμβάσεων που εφαρμόζουν.
Είναι αντιληπτό πως η επαγγελματική ενασχόληση στο χώρο της ψυχικής υγείας, είναι μία πορεία που εκτός από μεγάλη ικανοποίηση, μπορεί να επιφέρει και δυσμενείς επιπτώσεις στην ψυχική υγεία των ειδικών Ψ.Υ. Εκτός από εμάς τους ίδιους, επηρεάζονται άμεσα και οι δέκτες των υπηρεσιών μας. Η συνέπεια και η επιταγή της δουλειάς μας είναι να εργαζόμαστε συμπονετικά με τον πόνο και κάνοντάς το αυτό, υποφέρουμε (Figley, 2002). Αξιοποιώντας την ενσυνειδητότητα, μπορούμε να διατηρήσουμε μια αντικειμενική στάση που μπορεί να μας επιτρέψει να δούμε τις εργασιακές μας συνθήκες από έναν μη επικριτικό, συμπεριληπτικό φακό (Newsome, Waldo, & Gruszka, 2012). Έτσι, μπορούμε να προνοήσουμε, να ενεργήσουμε ευγενικά και να παρέμβουμε προληπτικά. Μέσω της επίγνωσης και μέσω των πρακτικών αυτό-φροντίδας και ενσυνειδητότας, ως ειδικοί ψυχικοί υγείας αναζωογονούμε το σώμα και το πνεύμα μας για να ανταπεξέλθουμε στη συνεχώς μεταβαλλόμενη καθημερινότητά.
Το ΕΚΙΣΥΠ, πιστό στις αξίες του, υποστηρίζει την αυτοφροντίδα των ειδικών Ψ.Υ. μέσω του Mindfulness. Για τον παραπάνω λόγω, στο πιστοποιημένο από τον I.M.M.A. εκπαιδευτικό μας πρόγραμμα ενσυνειδητότητας, επιδιώκεται ο ειδικός Ψ.Υ. να υιοθετήσει στρατηγικές και πρακτικές τόσο για την προσωπική του αυτοφροντίδα, όσο και για τη φροντίδα των ωφελούμενών του. Περισσότερες πληροφορίες θα βρείτε στον σύνδεσμο που ακολουθεί: Mindfulness για Ειδικούς Ψυχικής Υγείας
Βιβλιογραφική ερευνά – συγγραφή: Κατερίνα Τσιρίμπα, Σύμβουλος Ψυχικής Υγείας-Συνθετικής Προσέγγισης & Mindfulness Teacher .
Επιμέλεια κειμένου και έλεγχος εγκυρότητας βιβλιογραφικών πηγών: Επιστημονική Ομάδα ΕΚ.Ι.ΣΥ.Π.
Βιβλιογραφικές Πηγές:
- Posluns, K., & Gall, T. L. (2020). Dear mental health practitioners, take care of yourselves: A literature review on self-care. International Journal for the Advancement of Counselling, 42, 1-20.
- Harker, R., Pidgeon, A. M., Klaassen, F., & King, S. (2016). Exploring resilience and mindfulness as preventative factors for psychological distress burnout and secondary traumatic stress among human service professionals. Work, 54(3), 631-637.
- Shapiro, S. L., Brown, K. W., & Biegel, G. M. (2007). Teaching self-care to caregivers: Effects of mindfulness-based stress reduction on the mental health of therapists in training. Training and Education in Professional Psychology, 1(2), 105–115.
- Testa, D., & Sangganjanavanich, V. F. (2016). Contribution of mindfulness and emotional intelligence to burnout among counseling interns. Counselor Education and Supervision, 55(2), 95-108.