Νέα – Ενημερώσεις
Η αξία του Mindfulness για την πρόληψη και την αντιμετώπιση των διατροφικών διαταραχών
- 13 Μαρτίου, 2024
- Posted by: Γιάννης Βλαχάκης
- Category: Mindfulness Owl Trainer
Διατροφή: ένα ζήτημα που απασχολεί έντονα τον σύγχρονο άνθρωπο
Στη σύγχρονη εποχή οι άνθρωποι βιώνουν έντονα επίπεδα στρες καθώς και κοινωνικές πιέσεις, που αφορούν την εικόνα του σώματος τους. Το γεγονός αυτό, σε συνδυασμό με τις βλαβερές διατροφικές επιλογές, που συνεχώς εμφανίζονται μπροστά στο μέσο άνθρωπο έχει οδηγήσει τα ποσοστά των διατροφικών διαταραχών, σε μία σταθερά ανοδική πορεία. Για να αντιμετωπίσουν την κατάσταση αυτή οι ειδικοί ψυχικής υγείας σε συνεργασία με διατροφολόγους έχουν επιστρατεύσει διάφορες προσεγγίσεις και θεραπευτικά εργαλεία. Από τα πλέον σύγχρονα είναι τα πρωτόκολλα θεραπείας που ενσωματώνουν πρακτικές ενσυνειδητότητας (Mindfulness), καθώς, όπως φαίνεται, η ενσυνειδητότητα μπορεί να παίξει σημαντικό ρόλο στη «μάχη» εναντίον των διατροφικών διαταραχών.
Η αποτελεσματικότητα του Mindfulness σε άτομα με διατροφικές διαταραχές
Ειδικότερα, όπως προέκυψε από την μετα-ανάλυση των Ariel L. Beccia et al. το 2017, υπάρχουν σημαντικές ενδείξεις, πως οι παρεμβάσεις, που βασίζονται στην ενσυνειδητότητα (MBIs) μπορούν να αποτελέσουν σημαντικό ανασταλτικό παράγοντα για την εμφάνιση ή την επιδείνωση των διατροφικών διαταραχών, όπως η νευρική ανορεξία, η οποία βασίζεται στην επανάληψη αρνητικών σκέψεων που σχετίζονται με την εικόνα εαυτού. Αξίζει επίσης να αναφέρουμε ότι οι διατροφικές διαταραχές σχετίζονται και με την ανικανότητα ή την αποφυγή διαχείρισης και αποδοχής συναισθημάτων και εμπειριών του ατόμου (Felicity A. Cowdrey, Rebecca J. Park, 2012).
Γι’ αυτόν τον λόγο δεν είναι σπάνιο να εφαρμόζονται πρωτόκολλα mindfulness σε άτομα με νευρική ανορεξία, καθώς επικεντρώνονται στο να μειωθεί η βαρύτητα που έχουν οι αρνητικές σκέψεις, αυξάνουν την εκτίμηση που νιώθει κάποιος για το σώμα του και περιορίζουν την τάση αρνητικού αυτοχαρακτηρισμού. Ο αρνητικός αυτοχαρακτηρισμός αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι των διατροφικών διαταραχών. Όλα τα παραπάνω έχουν ως αποτέλεσμα, τα προγράμματα ενσυνειδητότητας να συνδέονται άμεσα με την θεραπεία και την πρόληψη των διατροφικών διαταραχών (Ariel L. Beccia et al, 2017).
Είναι, επίσης, πολύ σημαντικό να σημειωθεί, πως μετά από παρεμβάσεις ενσυνειδητότητας τα άτομα παρουσιάζουν μείωση στο φαινόμενο της «θεοποίησης» των μη ρεαλιστικών προτύπων σώματος που προβάλλονται στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης καθώς και στην αύξηση του αυτοελέγχου των διατροφικών επιλογών (Melissa J. Atkinson και Tracey D. Wade, 2014).
H συνεισφορά του Mindfulness για την καταπολέμηση της παχυσαρκίας και της υπερφαγίας
Σύμφωνα με την Judi Godsey (2013), οι προσεγγίσεις του mindfulness αποτελούν πολύ σημαντικό παράγοντα για την καταπολέμηση της παχυσαρκίας, καθώς συμβάλλουν στην μείωση του ρυθμού κατανάλωσης τροφής. Πιο συγκεκριμένα το πρόγραμμα διατροφικής ευαισθητοποίησης μέσω ενσυνειδητότητας (Mindfulness -Based Eating Awareness Training MB-EAT) εκπαιδεύει τα άτομα στην μη επικριτική αποδοχή των συναισθημάτων τους και βελτιώνει την εικόνα, που έχουν πλάσει για το σώμα τους. Επίσης, τα άτομα μαθαίνουν να προτιμούν την ποιότητα της τροφής από την ποσότητα. Επομένως, το MB-EAT αποτελεί ένα εργαλείο τόσο για την απώλεια βάρους όσο και για την αντιμετώπιση της διαταραχής υπερφαγίας (binge eating disorder) (Jean L. Kristeller και Ruth Q. Wolever, 2011). Η παραπάνω υπόθεση επιβεβαιώνεται και από τη διερευνητική μελέτη των Jean L. Kristeller et al, που έγινε το 1999, όπου περιγράφεται το πείραμα, στο οποίο συμμετείχαν 18 γυναίκες με παχυσαρκία. Το πείραμα ερεύνησε την αποτελεσματικότητα, που είχε ένα πρόγραμμα MB-EAT, 6 εβδομάδων. Το πρόγραμμα περιλάμβανε ασκήσεις διαλογισμού ενσυνειδητότητας, βασισμένες στην συναισθηματική κατάσταση των γυναικών. Τα αποτελέσματα σημείωσαν μία αισθητή μείωση των επεισοδίων υπερφαγίας. Επιπρόσθετα παρατηρήθηκε και σημαντική βελτίωση στα αποτελέσματα των συμμετεχόντων στις κλίμακες άγχους και κατάθλιψης του Beck.
Οι πιο γνωστές παρεμβάσεις Mindfulness για τις διατροφικές διαταραχές
Οι πιο γνωστές παρεμβάσεις mindfulness, που αξιοποιούνται για την αντιμετώπιση των διατροφικών διαταραχών είναι:
- Η γνωσιακή θεραπεία μέσω της ενσυνειδητότητας ( Mindfulness-Based Cognitive Therapy – MBCT), η οποία αξιοποιεί διάφορες πρακτικές, που στοχεύουν στην καλλιέργεια της μη επικριτικής αποδοχής των ερεθισμάτων, που δέχεται το άτομο από το σώμα του, αλλά και της μη αντιδραστικής παρατήρησης (Ruth A. Baer, 2014).
- Κομβικής σημασίας είναι η MB-EAT, για την οποία έχει γίνει ήδη αναφορά, εφόσον αποτελεί μία προσαρμοσμένη στις διατροφικές διαταραχές εκδοχή του Mindfulness-Based Stress Reduction (MBSR) του John Kabat Ζinn και έχει προσφέρει πολύ σημαντικά δείγματα αποτελεσματικότητας.
- Τέλος, είναι η θεραπεία αποδοχής και δέσμευσης (Acceptance and Commitment Therapy, ACT), η οποία έχει ως στόχο την αποδοχή και την καλλιέργεια της ψυχολογικής ευελιξίας (Γλυκερία Π. Ρέππα, 2021).
Ενδεδειγμένες πρακτικές Mindfulness
Πολύ σημαντικές πρακτικές ενσυνειδητότητας, τις οποίες αξιοποιούν με μεγάλη συχνότητα οι θεραπευτές που αναλαμβάνουν άτομα με διατροφικές διαταραχές είναι η «παρέλαση των σκέψεων» (thought parade). Σε αυτήν την πρακτική ο θεραπευόμενος προσπαθεί να δημιουργήσει μία νοητική αναπαράσταση μίας παρέλασης, με άτομα, τα οποία κρατάνε ταμπέλες, όπου αναγράφονται οι σκέψεις του ατόμου (π.χ. είμαι χοντρός). Σκοπός είναι, ο θεραπευόμενος να παρατηρήσει τις σκέψεις αυτές, να τις δεχτεί χωρίς να τους ασκήσει κριτική και στο τέλος να τις αφήσει να φύγουν (Ruth A. Baer, 2014).
Μία ακόμη τεχνική που στοχεύει στο ίδιο αποτέλεσμα είναι «ο οδηγός λεωφορείου», όπου ο πελάτης φαντάζεται τον εαυτό του ως οδηγό ενός λεωφορείου, το οποίο κατευθύνεται προς τους στόχους της ζωής του και οι επιβάτες είναι οι αρνητικές σκέψεις του, που τον παροτρύνουν να αλλάξει πορεία. Στην άσκηση αυτή στόχος είναι η αναγνώριση της ύπαρξης αυτών των σκέψεων, χωρίς όμως να επηρεαστεί ο τρόπος σκέψης και δράσης του ατόμου (Ruth A. Baer, 2014).
Συνοψίζοντας
Σύμφωνα με τα προαναφερθέντα στοιχεία, είναι εμφανές το γεγονός, πως τα θεραπευτικά πρωτόκολλα, τα οποία βασίζονται στην ενσυνειδητότητα έχουν σημαντικά πλεονεκτήματα στην πρόληψη και στη θεραπεία των διατροφικών διαταραχών. Δικαίως έχουν εξασφαλίσει μία θέση στη φαρέτρα των ειδικών ψυχικής υγείας, πολλοί από τους οποίους εκτιμούν ότι οι παρεμβάσεις βασισμένες στην ενσυνειδητότητα αποτελούν παρεμβάσεις εκλογής για το φάσμα των διατροφικών διαταραχών.
Ωστόσο, χρειάζεται να επισημάνουμε ότι οι διατροφικές διαταραχές, αποτελούν ένα δύσκολο θεραπευτικό εγχείρημα για τους ειδικούς ψυχικής υγείας κυρίως λόγω της άρνησης και της μειωμένης εναισθησίας που συχνά συναντάται στους ασθενείς. Γι’ αυτόν τον λόγο το ΕΚ.Ι.ΣΥ.Π διοργανώνει κάθε χρόνο ένα σεμινάριο 8 ωρών με στόχο την επιμόρφωση των ειδικών ψυχικής υγείας στις Διαταραχές Πρόσληψης Τροφής. Περισσότερα θα βρείτε εδώ.
Βιβλιογραφική ερευνά – συγγραφή: Νικόλαος Ματθιόπουλος, απόφοιτος Τμήματος Ψυχολογίας ΕΚΠΑ.
Επιμέλεια κειμένου και έλεγχος εγκυρότητας βιβλιογραφικών πηγών: Επιστημονική Ομάδα ΕΚ.Ι.ΣΥ.Π.
Βιβλιογραφικές Πηγές:
- Γλυκερία Π. Ρέππα, 2021.«Μέθοδος Mindfulness – Μάθε πως να απολαμβάνεις την ζωή σου», εκδόσεις Παπαζήση Αθήνα.
- Ruth A. Baer, 2014. «Mindfulness-Based Treatment Approaches», Elsevier Science.
- Jean L. Kristeller και Rut Q Wolever, 2011.
https://www.tandfonline.com/doi/epdf/10.1080/10640266.2011.533605?needAccess=true&role=button - Felicity A. Cowdrey και Rebecca J. Park, 2012.
https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S1471015312000025 - Ariel L. Beccia et al. 2017.
https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S2212657017300648 - Jean L. Kristeller και C. Brendan Hallett, 1999.
https://journals.sagepub.com/doi/abs/10.1177/135910539900400305?journalCode=hpqa - Melissa J. Atkinson, Tracey D. Wade, 2014.
https://onlinelibrary.wiley.com/doi/epdf/10.1111/eip.12160